ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΗ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
Μέρος Πρώτο
Xρήστος Aλ. Ροδόπουλος, δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, επισκέπτης Καθηγητής στο Κεντρο Expertise of Structural Mechanics, Πανεπιστήμιο Monash
H ενόργανη επιθεώρηση των κατασκευών (ως γνωστόν), διέπεται από αυστηρή εφαρμογή πρωτοκόλλων (ASTM, RILEM, Federal Highway Administration, FEMA, ACI, ΕΝ). Η πιστή τήρηση των πρωτοκόλλων αυτών, αποτελεί μονόδρομο, αφού η όλη διαδικασία ελέγχων είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την δομική ακεραιότητα και κατ’ επέκταση με την εμπορική αξία κάθε κατασκευής.
Οι αναγνώστες, μπορούν να κάνουν μια έρευνα στις on-line εφημερίδες για να διαπιστώσουν την έκταση του θέματος. Σύμφωνα με επίσημη αναφορά του ΟΣΚ (Οργανισμός Σχολικών Κτηρίων)..... «Στους ελέγχους που διενήργησε ο OΣK, διαπιστώθηκε ότι σε σχολείο της Αττικής ο σιδερένιος οπλισμός του κτιρίου είχε διαβρωθεί, εκτινάσσοντας το τσιμέντο...... πώς είχαν αντιμετωπίσει οι αρμόδιοι του Δήμου το πρόβλημα; Απλώς έβαψαν τον εκτεθειμένο οπλισμό με το ίδιο χρώμα ώστε να μην ξεχωρίζει!” (Καθημερινή 28/12/2004). Με απλά λόγια, ο κρατικός μηχανισμός, μιας και οι Δήμοι αποτελούν την πλέον κοντινή σχέση κράτους - πολίτη, εφαρμόζει την παραδοσιακή τεχνική «του χαλιού που όλα τα κρύβει».
Με βάση το οικογενειακό κονδύλι (μόνον για φροντιστήρια / ξένες γλώσσες / Μουσική / άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες), φαίνεται να έχουμε τα πιο καλομαθημένα παιδιά της Ευρώπης, τα οποία όμως βρίσκονται 6 ώρες ημερησίως, σε κτήρια που συχνά έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
α) τα περισσότερα κτήρια είναι κατασκευασμένα πριν 30 χρόνια με βάση (ήδη) ξεπερασμένους κανονισμούς αντισεισμικότητας, συχνά δίχως συντήρηση,
β) με διαβρωμένο σιδηροοπλισμό και ποιοτικά ανέλεγκτο σκυρόδεμα,
γ) σχεδιασμένα με ελλιπή τεχνογνωσία.
Η ενόργανη επιθεώρηση (η παρακολούθηση της «υγείας» κρίσιμων δομών) και η αποκατάσταση του φέροντα οργανισμού π.χ. των σχολικών κτηρίων, επαφίεται στην οικονομική δυνατότητα ή μάλλον την πολιτική σκοπιμότητα του κάθε Δήμου ξεχωριστά στη διαχείριση των πόρων του. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι τα θερινά «πολιτιστικά δρώμενα» των Δήμων όπου «ξοδεύονται υπερβολικά» ποσά από 10 μέχρι και 100 χιλιάδες Euro για κάθε συναυλία την στιγμή όπου αδυνατούν να καταβάλουν 5 με 6 χιλιάδες Euro για μια ενόργανη επιθεώρηση του σχολείου κάθε 5 χρόνια. Μήπως οι τεχνικές υπηρεσίες των Δήμων δεν γνωρίζουν ότι ο Ελλαδικός χώρος είναι έντονα σεισμογόνος ή ότι τα σχολεία μας συχνά βρίσκονται σε ακατάλληλες περιοχές; ή σε περιοχές με πλούσια θαλάσσια αύρα; ή σε περιοχές με έντονη μόλυνση και άφθονο διοξείδιο του άνθρακα (ενανθράκωση του σκυροδέματος); ή ότι τα σχολεία μας είναι σχεδιασμένα με «ξεπερασμένους» κανονισμούς; η ότι η έννοια του πάχους επικάλυψης είχε δευτερεύουσα σημασία; ή ότι τα άλατα του νερού ανάμιξης ή τα άλατα για την επιτάχυνση της πήξης δεν προσέβαλαν ποτέ το σιδηροοπλισμό; ή ότι τα «αδρανή» δεν ήταν πεντακάθαρα και προ πάντων δεν ήταν σύμφωνα με αποδεκτή κοκομετρική διαβάθμιση;
Βεβαίως τα γνωρίζουν, και πάνω απ’ όλα παραδέχονται ότι ο “θεός των ελληνικών σχολειών είναι μεγάλος” αφού ακόμη δεν έχουμε θρηνήσει αθώα παιδιά.
Για την κατανόηση της νοοτροπίας και της συμπεριφοράς των ελλήνων πολιτών στο θέμα της ανάγκης για ενόργανη επιθεώρηση και συντήρηση ή αποκατάσταση ή ενίσχυση των κτηρίων τους, παρατίθεται ακόμη ένα παράδειγμα. Οι Έλληνες οδηγοί, θεωρούνται οι πλέον σχολαστικοί στην συντήρηση των αυτοκινήτων τους. Από λάδια ανά 10.000 Km, μέχρι λάστιχα αγωνιστικών προδιαγραφών, από αναβαθμίσεις κινητήρων μέχρι πανάκριβα ηχοσυστήματα. Για την αξιοπιστία και την εμφάνιση του αυτοκίνητου τους, υπολογίζεται μία δαπάνη που ξεπερνάει τα 800 εκατομμύρια Euro ετησίως (δηλαδή 228 Euro ανά αυτοκίνητο ετησίως). Εάν συνυπολογίσουμε «τέλη κυκλοφορίας» και «ασφάλειες» το ποσό εκτινάσσεται στα 1000 Euro το χρόνο για ένα μικρό οικογενειακό αυτοκίνητο των 1600 cc.
Αντίθετα, το κόστος ενόργανης παρακολούθησης της «υγείας» δηλαδή της δομικής ακεραιότητας, μιας μικρής πολυκατοικίας με 10 διαμερίσματα ετησίως δεν ξεπερνάει τα 40 Euro ανά ιδιοκτήτη. Δαπάνη που αντιστοιχεί σε 9 εφημερίδες (με ένθετα), ή 10 πακέτα τσιγάρα ή 10 «καφέδες» ή το κόστος της «μπογιάς» που χρησιμοποιήθηκε για να βαφτεί ο σιδηροοπλισμός του σχολείου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κατασκευές με υπόγειους χώρους στάθμευσης. Οι περισσότεροι από αυτούς τους χώρος (βρίσκονται στην Αθήνα) είναι κατασκευασμένοι επίσης πριν από 30 και πλέον χρόνια, έχουν πολλαπλές αλλαγές χρήσης στο «παθητικό τους», συχνά στεγάζουν και πρατήριο υγρών καυσίμων, με ελλιπέστατο ή δίχως εξαερισμό (για την μείωση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα) και έχουν διαμερίσματα (κατοικίες) καθύψος.
Τώρα τι θα κάνουμε; Ποιός ευθύνεται; Από που θα αρχίσουμε; Τα ερωτήματα βασανιστικά και οι απαντήσεις σύνθετες.
Στα θέματα της υποβάθμισης των κατασκευών, οι μηχανικοί φαίνονται ελλειπώς ενημερωμένοι αφού το νομικό, κανονιστικό πλαίσιο είναι πολύ νέο, με αρκετές ασάφειες και ακόμη υπό συζήτηση.
Το σχέδιο του ΚΑΝΕΠΕ διακρίνονται ορισμένες ασάφειες ειδικά στην αναφορά του (υπό μορφή σχολίων) για τα χρονικά περιθώρια μεταξύ επιθεωρήσεων. Με βάση τόσο την εμπειρία μας σε πραγματικές κατασκευές όσο και από την ερευνητική μας βάση ο οριζόμενος χρόνος των περιοδικών επιθεωρήσεων: 10 έτη για κατοικίες και 5 έως 10 έτη για βιομηχανικά και βιοτεχνικά κτήρια, χρήζουν περαιτέρω ταξινόμησης.
Α) Στον ΚΑΝΕΠΕ οι επιθεωρήσεις των κατασκευών δεν ταξινομούνται με βάση τον χρόνο ανέγερσης τους. Δηλαδή, κτήρια με βάση τον αντισεισμικό κανονισμό του «1959», η την συμπλήρωση του το «1985», η τον αντισεισμικό κανονισμό του «2000», όπως επίσης κτήρια με διαφορετική ποιότητα υλικών, διαφορετικό τρόπο κατασκευής ακόμα και σχεδιασμό, μπαίνουν στο «ίδιο καλάθι» περιοδικών επιθεωρήσεων παρότι η συντακτική ομάδα γνωρίζει ότι η ενανθράκωση και η διάχυση χλωριόντων είναι φαινόμενα συσσωρευτικά.
Β) Δεν υπάρχει διάκριση των κτηρίων με βάση την θέση τους (τοποθεσία). Ένα παραθαλάσσιο κτήριο 100 m από την θάλασσα και ένα άλλο στο βουνό, φαίνεται να έχουν τις ίδιες ανάγκες ενόργανης επιθεώρησης για έλεγχο χλωριόντων.
Αντίστοιχα, μία πολυκατοικία στην οδό Πατησίων και μία «συνομήλικη» οικοδομή σε κωμόπολη, φαίνεται να έχουν τις ίδιες ανάγκες για έλεγχο ενανθράκωσης του σκυροδέματος, παρότι η συντακτική ομάδα γνωρίζει ότι ο ρυθμός διάχυσης χλωριόντων, εξαρτάται από τον βαθμό της συγκέντρωσής τους και ότι η οδός Πατησίων έχει πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα από μία περιφερειακή κωμόπολη.
Γ) Τα κτήρια, δεν διαφοροποιούνται με βάση την κατασκευαστική τους ποιότητα παρότι το πάχος της επικάλυψης, ο τύπος και η πυκνότητα σκυροδέματος, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
Δ) Το σχέδιο ΚΑΝΕΠΕ, δεν παραθέτει τα Διεθνή Πρότυπα ενόργανων επιθεωρήσεων τα οποία όπως φαίνεται στην συνέχεια και πολύπλοκα είναι και εξειδίκευση απαιτούν.
Ε) Ορθά ο ΚΑΝΕΠΕ εστιάζεται ιδιαίτερα στο τρόπο προσομοίωσης, αντισεισμικής ανάλυσης και ενίσχυσης των κτηρίων. Οι αναλύσεις αυτές όμως, βασίζονται συχνά σε μηχανικές ιδιότητες και χαρακτηριστικά υλικών που δεν έχουν σχέση με την «πικρή» πραγματικότητα αφού τα αρχικά υλικά μπορεί να έχουν υποβαθμιστεί.